Verklarende woordenlijst
ACR
American College of Rheumatology
ACR20 (ACR20/50/70)
American College of Rheumatology 20% score betekent een verbetering van minimaal 20% in het aantal gezwollen en gevoelige gewrichten alsook een verbetering van 20% van drie van vijf andere meetpunten van ziekteactiviteit. ACR50 en ACR70 zijn hetzelfde, voor 50% en 70% respons
ADR
American Depositary Receipt; Galapagos heeft een Level 3 ADR op NASDAQ genoteerd onder het ticker symbool GLPG en CUSIP nr. 36315X101. Elke ADR komt overeen met één Galapagos aandeel
Artrose
Meest voorkomende vorm van artritis. Treedt meestal op latere leeftijd op en wordt gekenmerkt door de afbraak van kraakbeen in de gewrichten, wat leidt tot pijn, stijfheid en zwellingen
Atherogene index
Ratio van totaal cholesterol ten opzichte van HDL (high-density lipoprotein). Verbetering van deze index zou een voorspeller voor cardiovasculaire gezondheid kunnen zijn
Atopische dermatitis
Ook wel bekend als atopisch eczeem. Een type ontsteking van de huid die gekenmerkt wordt door jeuk, roodheid, zwelling en opengebarsten huid
Attrition rate
De historisch bepaalde maatstaf voor succes in de ontwikkeling van medicijnen, gebaseerd op algemeen geldende ontwikkelingsnormen. Statistisch gezien is een investering van minstens 12 op target gebaseerde programma’s vereist, om er zeker van te zijn dat ten minste één programma een Fase 3 studie bereikt. De meeste nieuwe R&D programma’s worden stopgezet voordat ze Fase 3 bereiken omdat ze niet succesvol genoeg zijn om goedgekeurd te worden
BID
Twee maal daags dosering (bis in die)
Biologische beschikbaarheid
De mate waarin een (kandidaat-)medicijn na bijvoorbeeld orale toediening de systemische circulatie van het lichaam bereikt
Biomarker
Stof of lichaamsreactie die wordt gebruikt als indicator van een biologisch proces, vooral om vast te kunnen stellen of een kandidaatmedicijn een (gewenst) biologisch effect heeft
Black & Scholes model
Een wiskundig model van een effectenmarkt en afgeleide effecten dat courant gebruikt wordt voor de prijsbepaling van Europese opties en warranten
CFTR
Cystic Fibrosis Transmembrane conductance Regulator. Het CFTR eiwit is een ionkanaal in het celmembraan van epitheelcellen dat het transport van chloride en thiocynaat ionen in en uit de cellen regelt. Mutaties in het CFTR gen, dat codeert voor het CFTR eiwit, veroorzaken cystic fibrosis (taaislijmziekte)
CIR; onderzoekskrediet
Volgens de regels van het Crédit d’Impôt Recherche vergoedt de Franse overheid tot 30% van de jaarlijkse investering in onderzoek in Frankrijk over een periode van drie jaar. Galapagos kan van deze regeling gebruik maken door haar vestiging in Romainville, net buiten Parijs
Colitis ulcerosa
Colitis ulcerosa is een inflammatoire darmziekte die een chronische ontsteking van de darm- en rectale wand veroorzaakt (in tegenstelling tot de ziekte van Crohn, met ontstekingen door heel het maagdarmkanaal)
Corrector
Een medicijn dat de expressie van het CFTR-eiwit in de celmembraan kan herstellen in patiënten met cystic fibrosis (CF). De meerderheid van de CF-patiënten heeft een genetisch defect waarbij zowel een potentiator als corrector nodig is om het CFTR-eiwit weer functioneel te laten zijn. Galapagos en AbbVie zijn van plan om met een potentiator in combinatie met twee correctors een drievoudige combinatietherapie voor de meest voorkomende mutatie in cystic fibrosis te maken
Crohn’s
De ziekte van Crohn – zie IBD
CRP
C-reactive protein is een eiwit dat aanwezig is in het bloed en waarvan de concentratie toeneemt na het ontstaan van een ontsteking
Cystic fibrosis
Taaislijmziekte of mucoviscidose; een levensbedreigende genetisch bepaalde ziekte waar wereldwijd naar schatting
80.000 mensen aan lijden. Hoewel de ziekte het hele lichaam aantast, zijn de ademhalingsproblemen als resultaat van veelvuldige longinfecties het grootste probleem
DAS28
DAS28 is een Disease Activity Score die wordt gebruikt om het ziekteverloop (en verbetering) te meten bij reuma. De DAS28 wordt bepaald door een rekenformule, waarin het aantal gevoelige en gezwollen gewrichten uit een set van 28 welbepaalde gewrichten, en een beoordeling van de algemene gezondheid en een bloedfactor voor ontstekingen (bijvoorbeeld C-reactive proteïne) een rol spelen
Disease modifying; ingrijpend op de ziekte
Richt zich op de oorzaak van de ziekte en beïnvloedt het verloop van de ziekte; dit in tegenstelling tot medicijnen die symptomen bestrijden
Doseringsstudie
Een klinische studie (vaak in Fase 2) die de werkzaamheid en veiligheid van verschillende doseringen van een kandidaatmedicijn onderzoekt in patiënten. De resultaten worden gebruikt om de dosering voor latere studies te bepalen
Drug discovery
Het proces waarbij een (mogelijk) medicijn wordt ontdekt
EMA
European Medicines Agency, de centrale Europese autoriteit die een nieuw geneesmiddel beoordeelt voor toelating tot de markt
Farmacokinetische eigenschappen
De farmacokinetiek bestudeert de effecten van het lichaam op een geneesmiddel: de mate waarin het middel wordt opgenomen uit het maagdarmkanaal, de weefsels waarin de stof wordt opgenomen, de afbraak (ook wel het metabolisme) en de uitscheiding van het lichaam. Al deze processen bepalen de bloed- en weefselconcentratie van het geneesmiddel en zijn metaboliet(en) in functie van de tijd na de inname
FDA
De Food and Drug Administration is de Amerikaanse autoriteit die verantwoordelijk is voor het beschermen en het bevorderen van de publieke gezondheid, en in de Verenigde Staten beoordelen of een kandidaatgeneesmiddel in klinische studies mag worden getest en uiteindelijk wordt toegelaten tot de markt
Fee-for-service; vergoeding voor diensten
Betalingssysteem waarbij de aanbieder een bepaald bedrag krijgt voor elke uitgevoerde procedure of dienst
FIH
Eerste klinische studie in de mens, meestal in gezonde vrijwilligers; het doel van deze studie is de veiligheid, de tolerantie en de biologische beschikbaarheid te bepalen van het kandidaatmedicijn
Filgotinib
Vroeger ook wel bekend als GLPG0634. Klein molecuul voor orale dosering, selectieve JAK1 remmer die uitstekende resultaten heeft laten zien in Fase 2 studies in reuma en ziekte van Crohn. Galapagos werkt samen met Gilead voor filgotinib. Galapagos en Gilead zijn al begonnen met de FINCH Fase 3 studie met filgotinib in reuma en verwachten om een Fase 3 studie in de ziekte van Crohn en een Fase 2/3 studie in colitis ulcerosa in het vierde kwartaal van 2016 te starten
FSMA
Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten
GLPG0634
Kandidaatmedicijn dat nu filgotinib heet
GLPG1690
Een nieuw kandidaatmedicijn dat selectief het enzym autotaxine remt, met mogelijke toepassing in idiopathische longfibrose. Dit programma is volledig eigendom van Galapagos. Een Fase 2 proof-of-concept studie in IPF is gestart
GLPG1837
Kandidaat potentiator medicijn; momenteel in SAPHIRA Fase 2 studies in CF patiënten met een Klasse III mutatie
GLPG1972
Kandidaatmedicijn met nieuwe werkingsmechanisme in artrose, maakt deel uit van alliantie met Servier. GLPG1972 werd goed verdragen en liet geen veiligheidsignaal zien in een Fase 1 studie in gezonde vrijwilligers. GLPG1972 liet ook binnen 14 dagen een 50% verlaging van een relevante artrose biomarker zien in deze vrijwilligers
GLPG2222
Kandidaat corrector medicijn die in een Fase 1 studie met gezonde vrijwilligers goed werd verdragen en geen veiligheidsignaal liet zien
GLPG2451
Kandidaat potentiator medicijn, momenteel in een Fase 1 studie in gezonde vrijwilligers
GLPG2534
Een preklinisch kandidaat medicijn met een nog niet bekend gemaakt werkingsmechanisme voor ontwikkeling in atopische dermatitis
GLPG2737
Een tweede-generatie corrector (C2) medicijn, momenteel in preklinische ontwikkeling
GLPG2851
Preklinisch kandidaat corrector (C1) medicijn, momenteel in preklinische ontwikkeling
GLPG2938
Een preklinisch kandidaat medicijn met een nog niet bekend gemaakt werkingsmechanisme voor ontwikkeling in IPF
IBD
Inflammatoire darmziekten (Inflammatory Bowel Disease). Een algemene term voor de auto-immuunziekten die de darmen aantasten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De ziekte van Crohn treft de dunne en dikke darm, terwijl colitis ulcerosa de dikke darm en rectum treft. Bij beide ziekten is er inflammatie van de darmwand met pijn en bloedverlies, en uiteindelijk in de meeste gevallen het chirurgisch verwijderen van delen van de darm als gevolg
In-/out-licensing
Toestemming krijgen van/verlenen aan een andere onderneming of instelling om een merknaam, octrooi of ander eigendomsrecht te gebruiken, in ruil voor een vergoeding en/of royalty
Intellectuele eigendom
Intellectuele creaties die commerciële waarde hebben en beschermd zijn door octrooien, merken of copyrights
Intersegment
Verrichtingen tussen de verschillende segmenten van een bedrijf
Investigational New Drug (IND) aanvraag
Op grond van de Amerikaanse wet dient elk farmaceutisch bedrijf toestemming te verkrijgen voor het transport over de staatsgrenzen heen (meestal naar klinische onderzoekscentra) van een experimenteel medicijn, zolang dit medicijn niet is toegelaten tot de markt. Deze toestemming wordt verkregen via een IND en betekent in de praktijk dat er klinische studies in de Verenigde Staten mogen worden gedaan
IPF
Idiopathische longfibrose (IPF) is een chronische en uiteindelijk dodelijke ziekte die gekenmerkt wordt door een progressieve achteruitgang van de longfunctie. Longfibrose gaat gepaard met littekenvorming in het longweefsel en veroorzaakt ademnood. Fibrose heeft over het algemeen een slechte prognose. De term “idiopathisch” wordt gebruikt omdat de oorzaak van longfibrose nog onbekend is
JAK
Janus kinasen (JAK) zijn eiwitten die aan de binnenzijde van een cel de signalen van de receptoren voor veel boodschapperstoffen van het immuunsysteem (zogenaamde cytokinen) en groeifactoren doorgeven; dit is inclusief de cytokinen die bij reumapatiënten geactiveerd zijn
Kandidaatmedicijn
Stof die aan de vereisten van vroege preklinische testen heeft voldaan en geselecteerd is voor formele ontwikkeling, die begint met een preklinische veiligheidsstudie en daarna klinische studies voor de behandeling van een bepaalde ziekte
Klasse II mutatie
Een genetische mutatie bij cystic fibrosis patiënten die resulteert in fouten in de vorm van het CFTR-eiwit (onjuist ‘vouwen’) en in het transport van functioneel CFTR naar het celmembraan en het openen van het CFTR-kanaal, waardoor het transport van het chloride-ion door het celmembraan van de aangetaste organen zoals longen en darmen, niet goed verloopt. Meer dan 90% van CF-patiënten zijn dragers van de Klasse II mutatie. De verwachting is dat een potentiator en meerdere correctors nodig zijn om het CFTR in Klasse II patiënten weer goed te laten functioneren
Klasse III mutatie
Een genetische mutatie in cystic fibrosis die erin resulteert dat het CFTR-kanaal niet open gaat. Dit heeft gevolgen voor het chloride-ionentransport door het celmembraan van organen zoals de longen en darmen. Rond de 4% van CF- patiënten zijn dragers van de Klasse III mutatie. De verwachting is dat een potentiator nodig is om het CFTR in Klasse III patiënten weer goed te laten functioneren
Klinische proof-of-concept
Moment in het proces van medicijnontwikkeling waarop een vroege studie met een kandidaatmedicijn daadwerkelijk doeltreffendheid laat zien in een therapeutische setting
Klinische studie: Fase 1
De vroegste klinische proeven in de ontwikkeling van een nieuw medicijn, meestal in een kleine groep gezonde vrijwilligers; doel van deze studies zijn het bepalen van de veiligheid, verdraagbaarheid en farmacokinetiek van een medicijn
Klinische studie: Fase 2
Meer uitgebreide studies in 20-300 patiënten met de betreffende ziekte om de werkzaamheid, de verdraagbaarheid en de meest efficiënte dosis te bepalen
Klinische studie: Fase 3
Zeer uitgebreide studies in 300-3000 patiënten om definitief inzicht te krijgen in de werkzaamheid en de verdraagbaarheid van het kandidaatmedicijn in vergelijking met de standaardbehandeling en/of placebo die de basis moet vormen voor goedkeuring en toelating tot de markt door de regelgevende instanties
Mijlpaal
Belangrijk moment in een project of programma; binnen Galapagos’ allianties levert zo’n moment meestal een betaling op
Molecuul
Een chemische stof, vaak een klein chemisch molecuul met medicinale eigenschappen
Molecuulcollecties
Chemische bibliotheken met meestal medicinale moleculen die zo ontworpen zijn dat ze een interactie met specifieke target klassen aangaan. Deze moleculen kunnen gescreend worden tegen een target om zo initiële “hits” in een medicijn ontwikkelingsprogramma te ontdekken
MOR106
Een antilichaam ontwikkeld in de alliantie met MorphoSys. MOR106 is actief op IL-17C, een nieuwe werkingsmechanisme voor atopische dermatitis.Het eerste atopische dermatitis patiënt is met MOR106 in een Fase 1 studie gedoseerd. Galapagos en MorphoSys verwachten de topline resultaten hiervan in de tweede helft van 2017
MTX
Methotrexaat, een eerste lijnsbehandeling voor ontstekingsziektes
NDA
New drug application
Ontdekken van geneesmiddelen
Het proces waarbij een mogelijk geneesmiddel wordt ontdekt of gemaakt. Bij Galapagos is dit de afdeling die verantwoordelijk is voor het ontdekken van targets en kandidaatgeneesmiddelen, tot de nominatie van preklinische kandidaten
Ontstekingsziekten
Een grote groep niet-verwante ziekten die worden gekenmerkt door abnormale ontstekingen
Ontwikkeling
Alle activiteiten die vereist zijn voor het op de markt brengen van een nieuw geneesmiddel: preklinische en klinische studies, de chemische en farmaceutische ontwikkeling, tot en met de registratie van kandidaatmedicijnen
Orale dosering
Toediening van medicijnen via de mond, in de vorm van een vloeistof of een vaste substantie (capsule of tablet)
Organisatie voor contract research / CRO
Een organisatie die ontdekking en ontwikkeling van medicijnen aanbiedt
Outsourcing
Activiteiten uitbesteden aan een dienstverlenende onderneming of toeleverancier
Placebo-gecontroleerd
In een klinische studie kan het effect van een kandidaatmedicijn worden gemeten ten opzichte van een placebo, een stof zonder farmacologisch effect. Met een placebo controle kunnen verschillen in effect en veiligheid van een actieve stof statistisch worden getoetst
Potentiator
Een medicijn dat de activiteit van het CFTR-eiwit in patiënten met cystic fibrosis kan verhogen. De meerderheid van de CF-patiënten heeft zowel een potentiator als corrector nodig om het genetische defect te herstellen. Galapagos en AbbVie zijn van plan om met een potentiator in combinatie met twee correctors een drievoudige combinatietherapie voor de meest voorkomende mutatie in cystic fibrosis te maken
Preklinische kandidaat
Een nieuwe molecule en mogelijk medicijn dat voldoet aan de chemische en biologische criteria voor het starten van een ontwikkelingsproces
Preklinische ontwikkeling
Stadium in de ontwikkeling van een medicijn, voorafgaand aan de toediening van medicijnen aan mensen. Bestaat uit in vitro en in vivo screening, farmacokinetische en toxicologische evaluatie, en chemische opschaling en de ontwikkeling van een farmaceutische toedieningsvorm
Proof-of-Concept
De eerste studie in patiënten om de effectiviteit en veiligheid van een kandidaat medicijn te onderzoeken
Reuma
Een chronische ziekte die gewoonlijk ontstekingen veroorzaakt in gewrichten. Deze ontstekingen leiden tot afbraak van kraakbeen en disfunctioneren van het gewricht
R&D divisie
Onderzoek en ontwikkeling divisie; de eenheid die verantwoordelijk is voor het ontdekken en het ontwikkelen van nieuwe kandidaatmedicijnen voor de interne pijplijn of in het kader van risicodelende allianties met samenwerkingspartners
Screening
Methode meestal toegepast bij het begin van een traject om medicijnen te ontwikkelen, waarbij een target wordt getest in een biochemische test met een serie kleine moleculen of antilichamen. Doel hiervan is om een initiële set “hits” te bepalen die reactie tonen op deze target. Deze hits worden dan verder getest en geoptimaliseerd
Service divisie
De afdeling die zich in hoofdzaak richt op het leveren van producten en het tegen vergoeding verlenen van diensten aan cliënten. Galapagos heeft haar service divisie aan Charles River Laboratories verkocht in april 2014
Taaislijmziekte
Zie cystic fibrosis
Target
Eiwit dat aantoonbaar betrokken is bij een ziekteproces; vormt de basis van therapeutische interventie of ontwikkeling van medicijnen
Target discovery
Identificatie en validatie van eiwitten die aantoonbaar een rol spelen in een ziekteproces
Technology access fee
Licentiebetaling in ruil voor toegang tot specifieke technologie (bijvoorbeeld molecuul- of virus collecties)
TNF
Tumor necrose factor
Ulcerative colitis (UC)
Zie colitis ulcerosa
VTE
Voltijdse equivalenten; een rekeneenheid waarmee de omvang van een dienstverband of de personeelssterkte kan worden uitgedrukt in een project. Eén VTE bijvoorbeeld is het equivalent van één voltijdse werknemer gebruikt op een project
Werkzaamheid
De mate van effectiviteit van een medicijn voor het beoogde gebruik
Ziekte van Crohn
zie IBD